Programma 5. Sociaal domein

5.3 Inkomensregelingen en participatie

We verstrekken kindvoorzieningen via Sam& aan kinderen van ouders die een inkomen hebben tot 120% van de geldende bijstandsnorm. De vijf samenwerkingspartners hebben over 2025 gezamenlijk meer dan 500 kinderen bereikt. Het grootste aantal is bereikt door stichting leergeld met de verstrekking van een kledingpas. Minima van 18 jaar en ouder komen in aanmerking voor het Volwassenenfonds. Dit jaar maken 182 inwoners al gebruik van het fonds om (beter) maatschappelijk te kunnen participeren. Dit aantal is hoger dan het totaal over 2024 waarin we in april zijn aangesloten bij het Volwassenenfonds. Maatschappelijk participatie wordt ook op individueel niveau gestimuleerd. Door de inzet van een medewerker in het wijkteam ondersteunen wij inwoners bij het deelnemen aan de maatschappij voor wie werk (nog) niet haalbaar is. Hiernaast maken 490 minima gebruik van de vervoerspas van Qbuzz waardoor de vervoerskosten geen belemmering meer zijn voor maatschappelijke participatie.  

We geven uitvoering aan alle maatregelen uit het Aanvalsplan armoede. De maatregelen zijn gericht op het preventief voorkomen van schulden en (langdurige) armoede. Ook worden er maatregelen genomen om de effecten van huishoudens die in armoede leven te verlichten. Bijvoorbeeld door subsidie aan de voedselbanken, het armoedefonds om menstruatiearmoede tegen te gaan of het verstrekken van bijzondere bijstand voor individuele bijzondere hoge kosten die huishoudens niet kunnen betalen. In 2024 heeft de implementatie de nodige tijd gekost om diverse maatregelen goed in te regelen. Gecombineerd met het achterblijven van aanvragen uit het maatwerkfonds in 2024 en 2025 en het verstandig aantrekken van personeel voor de uitvoering van extra nieuwe maatregelen heeft er toe geleidt dat er nog middelen in het krediet resteren. Deze middelen worden meegenomen naar 2026 en besteedt aan de vastgestelde maatregelen uit het Aanvalsplan armoede.
Er is een nieuwe definitie waardoor armoedecijfers sterk zijn afgenomen. Voor het eerst worden mensen die weinig inkomen hebben, maar nog genoeg geld hebben om het nog een jaar uit te zingen niet meegeteld als arm. Die groep bestond voor het grootste deel uit mensen die bijstand ontvingen. Inmiddels zijn er door de nieuwe definitie meer werkende armen dan mensen in armoede met een uitkering. En die werkenden hebben vaak een nog groter geldgebrek. We zien over het eerste half jaar ook een lichte stijging bij het aantal ondernemers dat een beroep doet op schulddienstverlening. Des te opvallender is dat in de Fryske Marren er sporadisch een aanvraag voor het maatwerkfonds voor werkenden wordt gedaan. Met een gerichte campagne willen wij inwoners mét werk wijzen op het maatwerkfonds en zorgen dat de middelen die beschikbaar zijn gesteld ook daadwerkelijk bij de juiste doelgroep terecht komt. Voordat er problematische schulden
ontstaan.
Het aantal signalen van betaalachterstanden blijft op hetzelfde niveau als het eerste kwartaal. Het aantal inwoners dat gebruik maakt van de dienstverlening van de Kredietbank is licht gestegen ten opzichte van 2024. Dit kan deelt worden verklaard door de inflatie, gestegen kosten en beëindiging van de energietoeslag.

Ieder maand plaatsen wij in Tusken de Marren een artikel over één specifieke inkomensregeling met informatie waar de inwoner deze kan aanvragen. Alle gemeentelijke regelingen zijn net als de landelijke toeslagen via de Voorzieningenwijzer eenvoudig aan te vragen. Als onderdeel van een campagne ‘’Raad op maat’’ zijn er een nieuwe landingspagina en filmpjes gemaakt waarin onze regelingen worden toegelicht. Wij verwachten hierdoor dat het bereik wordt vergroot en meer inwoners gebruik gaan maken van de regelingen waarvoor ze in aanmerking komen. Ook bieden we extra ondersteuning voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire en de alleenverdienersproblematiek. Het aantal huishoudens in De Fryske Marren dat hierdoor benadeeld is, blijft beperkt tot ongeveer 50. Als de voorliggende voorzieningen niet toereikend zijn, is er de Bijzondere bijstand. Hierbij wordt gekeken naar individuele omstandigheden om hoge kosten te vergoeden. Ondanks de verhoging van de inkomensnorm naar 130% van de geldende bijstandsnorm is het aantal aanvragen niet significant gestegen. We voeren de maatregelen uit van het Aanvalsplan Armoede en rapporteren separaat bij de evaluatiemomenten over de behaalde resultaten van dit project.

Participatiewet (inclusief IOAZ, IOAW en BBZ en loonkostensubsidies)
Het bestand reguliere bijstand en IOAW (Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers) stijgt licht in 2025. Begin januari 2025 bedroeg het aantal uitkeringsgerechtigden 680, eind maart 694 uitkeringen en half augustus 690 uitkeringen. De regeling voor de loonkostensubsidie wordt goed gebruikt. In 2025 zijn 117 inwoners met een loonkostensubsidie aan de slag. Bijstandsgerechtigden met een beperking vinden hierdoor makkelijker een werkplek bij een werkgever. Een deel van hun loonsom wordt gecompenseerd via de loonkostensubsidie, afhankelijk van hun arbeidscapaciteit. Naast het werken met  loonkostensubsidie, is het ook mogelijk aan het werk te gaan bij NV Empatec op een beschutte werkplek. Binnen onze gemeente zijn 18 inwoners geplaatst op een beschutte werkplek. De taakstelling vanuit het Ministerie voor 2025 bedraagt 14. Daarnaast hebben we 10 extra plekken beschikbaar binnen onze gemeente. Naar verwachting bereiken we in het derde kwartaal het maximale aantal van 24 beschutte werkplekken. De gemeenteraad is hierover in september geïnformeerd met een raadsmemo.

Bijstandsbesluit zelfstandigen (Bbz)
Het Bijstandsbesluit zelfstandigen (Bbz) wordt uitgevoerd door het Bureau Zelfstandigen Fryslân (BZF). Naast het uitvoeren van de wettelijke taak (het uitvoeren van de Bbz en IOAZ) ontwikkelt BZF een preventief aanbod passend bij de doelgroep. Het aantal aanvragen Bbz van gevestigde ondernemers is gelijk aan de aanvragen van starters. Een starter is iemand die een bedrijf wil beginnen vanuit de bijstand of net is begonnen en daarvoor financiële steun nodig heeft omdat het inkomen uit de onderneming nog niet voldoende is om in het levensonderhoud te voorzien.Ook zijn er weer een aantal aanvragen bedrijfskredieten gedaan. Daarnaast maakt onze gemeente gebruik van de dienstverlening van BZF voor Parttime Ondernemerschap.

Begeleiding van inwoners naar duurzaam, betaald werk van inwoners (Werkleerbedrijf )
Bij het Werkleerbedrijf zijn inwoners aan de slag met een traject richting werk/activering naar werk. We zien dat voor bemiddeling van deze doelgroep naar werk meer tijd nodig is om een plaatsing te kunnen realiseren. Er is een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Daarnaast zorgen we voor een duurzame plaatsing door langere nazorg aan te bieden. Ook bieden wij jobcoaching aan bij inwoners die met loonkostensubsidie aan het werk zijn.

Huisvesting en inburgering statushouders
Huisvesting
Op 1 januari 2025 was de achterstand in de taakstelling voor huisvesting van statushouders 58 personen. De taakstelling 2025 is 101 personen dus totaal dit jaar 159 statushouders te huisvesten. Doordat er extra ondersteuning mogelijk is gemaakt (middels toekenning van extra formatie via de perspectiefnota) kunnen we dit jaar adequaat de extra druk opvangen en waar mogelijk een versnelling realiseren. Tot en met september zijn er 65 statushouders gehuisvest. Ondertussen werken we aan de realisatie van duurzame alternatieve vormen van huisvesting voor deze doelgroep. De tussentijdse wijzigingen in de financiële regelingen (Doorstroomlocatie- en Hotel accommodatieregeling) en de mogelijke wettelijke wijzigingen bemoeilijken de voortgang en het proces.

Inburgering
De begeleiding van statushouders wordt onder regie van het SWT uitgevoerd door verschillende ketenpartners. De inburgering kan al tijdens het verblijf in het AZC worden gestart, op dit moment zijn er 10 personen die hier gebruik van maken. Sinds 1 januari 2022 is de nieuwe wet inburgering van kracht met drie leerroutes. Er zijn 28 personen die de zelfredzaamheidsroute volgen met zelfredzaamheid als doel. De B1-route wordt door 123 personen gevolgd met werken als doel. De Onderwijsroute wordt door 27 personen gevolgd met (vervolg) opleiding als doel.

Participatiewet in balans
Het vorige kabinet heeft, geleerd hebbend van bijvoorbeeld de Toeslagenaffaire, ingezet op een rechtvaardiger uitvoering van de Participatiewet. Om die reden is besloten de Participatiewet te herzien. Wij verwachten dat de herziene wet deels in 2026 in werking zal treden, het jaar 2025 staat in het teken van de voorbereiding en invoering.

Binnen het werkleerbedrijf hebben we werk voor de inwoners met een Wsw-indicatie en beschutte werkplekken. Daarnaast begeleidt het werkleerbedrijf inwoners richting werk bij reguliere werkgevers.

Het Rijk wil via een investering (plannen en geld) de gemeenten ondersteunen bij het ontwikkelen van een passende ondersteuningsstructuur voor alle doelgroepen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Naar aanleiding van diverse onderzoeken stelt het rijk aan gemeenten daarom middelen beschikbaar voor de doorontwikkeling van de ondersteuningsstructuur voor kwetsbare inwoners (‘infrastructuur sociaal ontwikkelbedrijven’).

Gemeenten moeten in een samenwerkingsverband aan de slag met dit traject. Gemeenten Harlingen, Súdwest-Fryslân, Waadhoeke en De Fryske Marren (deelnemers GR Fryslân-West) hebben het voornemen om het voortouw te nemen in dit strategische traject in gezamenlijkheid met Empatec. Wij borduren met dit traject voort op de Businesscase Werkleerbedrijf Empatec die in 2022 door de gemeenteraad van De Fryske Marren is vastgesteld.

Gemeenschappelijke Regeling Fryslân-West
De nieuwe gemeenschappelijke regeling Fryslân-West is op 4 november 2024 gepubliceerd en in werking getreden. Deze aangepaste regeling voorziet in meer sturing van de gemeenteraden van de vier gemeenten Harlingen, Súdwest-Fryslân, Waadhoeke en De Fryske Marren op het werkvoorzieningschap Fryslân-West. Hierbij speelt de radenadviescommissie die is in gesteld een belangrijke rol. De radenadviescommissie bestaat uit acht raadsleden, per gemeente zijn twee raadsleden aangewezen.